Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) należy do rodziny astrowatych (Asteraceae). W zielarstwie wykorzystuje się przede wszystkim kwiaty zebrane w charakterystyczne koszyczki kwiatowe. Prawidłowe przygotowanie surowca zielarskiego wymaga znajomości odpowiednich technik zbioru, suszenia oraz przechowywania materiału roślinnego.
Zasady profesjonalnego zbioru kwiatów
Zbiór kwiatów mniszka lekarskiego należy przeprowadzać w fazie pełnego rozwoju koszyczków kwiatowych, co przypada zazwyczaj na okres od kwietnia do maja. Optymalną porą dnia jest przedpołudnie, po obeschnięciu rosy, a przed największym upałem. Temperatura powietrza podczas zbioru nie powinna przekraczać 25°C. Koszyczki kwiatowe należy zbierać wyłącznie w dni bezdeszczowe, przy wilgotności powietrza nieprzekraczającej 60%. Surowiec powinien pochodzić z obszarów oddalonych od dróg i innych źródeł zanieczyszczeń o minimum 500 metrów.
Metody i proces suszenia kwiatów mniszka
Proces suszenia kwiatów mniszka lekarskiego wymaga utrzymania ściśle określonych parametrów. Temperatura suszenia nie powinna przekraczać 35°C, gdyż wyższa może prowadzić do degradacji związków biologicznie czynnych. Optymalna wilgotność powietrza w pomieszczeniu suszarniczym powinna wynosić 40-50%. Suszenie można prowadzić kilkoma metodami:
Suszenie naturalne w warunkach kontrolowanych wymaga rozłożenia surowca pojedynczą warstwą na specjalnych sitach suszarniczych wykonanych z materiałów obojętnych chemicznie. Grubość warstwy nie powinna przekraczać 1-2 cm. Pomieszczenie musi być wyposażone w sprawny system wentylacji zapewniający 4-5 wymian powietrza na godzinę.
Suszenie w profesjonalnych suszarniach pozwala na precyzyjną kontrolę temperatury i wilgotności. Zaleca się stosowanie suszarni wyposażonych w termostaty i higrometry. Kwiaty układa się na perforowanych tacach ze stali nierdzewnej lub na specjalnych włókninach suszarniczych.
Monitorowanie czasu i parametrów suszenia
Proces suszenia kwiatów mniszka lekarskiego wymaga regularnej kontroli parametrów. Czas suszenia w warunkach optymalnych wynosi od 48 do 96 godzin, w zależności od początkowej wilgotności surowca i warunków suszenia. Kluczowe jest monitorowanie następujących parametrów:
Temperatura powietrza suszącego musi być utrzymywana na stałym poziomie, z dopuszczalnymi wahaniami ±2°C. Należy prowadzić pomiary co najmniej 4 razy na dobę. Wilgotność względna powietrza powinna być kontrolowana za pomocą elektronicznych higrometrów z funkcją rejestracji danych.
Weryfikacja prawidłowego wysuszenia
Prawidłowo wysuszony surowiec powinien zawierać nie więcej niż 12% wody resztkowej. Weryfikację można przeprowadzić organoleptycznie oraz za pomocą instrumentalnych metod oznaczania wilgotności. Kwiaty prawidłowo wysuszone charakteryzują się jasnożółtą barwą, zachowują kształt i nie ulegają deformacji przy delikatnym nacisku. Wskaźnikiem prawidłowego wysuszenia jest również charakterystyczny, lekko trzaskający dźwięk przy zginaniu łodyżek kwiatowych.
Profesjonalne przechowywanie suszu
Wysuszony surowiec należy przechowywać zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Przechowywania (GSP – Good Storage Practice). Temperatura pomieszczenia magazynowego powinna wynosić 15-20°C, przy wilgotności względnej nieprzekraczającej 60%. Susz należy zabezpieczyć przed dostępem światła w opakowaniach wykonanych z materiałów dopuszczonych do kontaktu z surowcami zielarskimi.
Najlepszym rozwiązaniem są szczelnie zamykane pojemniki ze szkła brunatnego lub nieprzezroczystego polipropylenu farmaceutycznego. Każde opakowanie musi być oznakowane etykietą zawierającą nazwę surowca (w języku polskim i łacińskim), datę zbioru, suszenia oraz termin ważności. Maksymalny okres przechowywania prawidłowo zabezpieczonego suszu wynosi 12 miesięcy od daty zbioru.
Należy prowadzić regularną kontrolę przechowywanego materiału pod kątem ewentualnych zmian organoleptycznych, rozwoju mikroorganizmów czy obecności szkodników. Wszelkie odstępstwa od normy należy dokumentować, a surowiec niespełniający wymagań jakościowych należy niezwłocznie usuwać.
